System Polityczny Korei Południowej

• Autor: Mateusz Petkiewicz
• Opublikowano: 19-05-2014 14:26 Zaktualizowano: 02-08-2017 06:14

I. Wstęp

Konstytucja Republiki Korei odwołuje się do demokratycznego systemu politycznego, do podziału władzy na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą, do rządów prawa, do odpowiedzialności za pomyślność obywateli, a także do pokojowego zjednoczenia Korei. Jej założenia oparte są na suwerenności narodu oraz na władzy państwowej sprawowanej z woli obywateli.

II. Władza wykonawcza

Co pięć lat obywatele Korei w wieku od 20 lat wzwyż wybierają prezydenta w ogólnonarodowych, bezpośrednich, równych i tajnych wyborach. Prezydent jest najwyższą instancją władzy wykonawczej i reprezentuje naród poza granicami Korei. Kadencja prezydenta trwa pięć lat i nie może być przedłużona lub powtórzona. Obecna Konstytucja z 1987 roku, będąca efektem konsensusu wypracowanego w toku długich i burzliwych dyskusji między partią rządzącą i partiami opozycyjnymi, ustanawia nieodnawialną pięcioletnią kadencję prezydencką jako zabezpieczenie przed nieograniczonymi w czasie autorytatywnymi rządami jednostki.
W obecnym systemie politycznym prezydent sprawuje wiele ważnych funkcji w państwie. Po pierwsze jest on głową państwa, stojącą na czele rządu i reprezentującą naród w kontaktach międzynarodowych. Prezydent ma obowiązek zachowywać Konstytucję, stać na straży niepodległości narodu i terytorialnej integralności państwa, a także dążyć do wykonania wyjątkowego zadania, jakim jest pokojowe zjednoczenie Korei.
Prezydent stoi na czele organu wykonawczego, czyli rządu. Do uprawnień prezydenta należy wprowadzanie w życie praw stanowionych przez władzę ustawodawczą oraz wydawanie związanych z nimi zarządzeń i przepisów wykonawczych. Prezydent jest także wodzem naczelnym sił zbrojnych wyposażonym w specjalne prerogatywy, między innymi ma prawo do wypowiedzenia wojny. Prezydent sprawuje władzę wykonawczą przy udziale Rady Państwa (Gabinetu Ministrów), która składa się z 15 do 30 członków, mianowanych przez prezydenta z rekomendacji premiera. Jednak prezydent jest osobiście odpowiedzialny za wszystkie ważne posunięcia polityczne rządu. Premier jest mianowany przez prezydenta i zatwierdzany przez Zgromadzenie Narodowe. Członkowie Gabinetu prowadzą i nadzorują swoje resortowe zadania administracyjne, biorą udział w naradach i dyskusjach dotyczących ważnych spraw państwowych oraz reprezentują prezydenta.

III. Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza pozostaje w gestii Zgromadzenia Narodowego, które składa się z 299 deputowanych, sprawujących swój urząd w ciągu czteroletniej kadencji. Co cztery lata 243 deputowanych wybieranych jest w wyborach powszechnych, natomiast pozostałych 56 miejsc rozdzielanych jest proporcjonalnie między partie polityczne, które w wyborach zdobyły więcej niż 3% głosów lub zapewniły sobie więcej niż 5 miejsc w Zgromadzeniu Narodowym.
Deputowany do Zgromadzenia Narodowego poza Zgromadzeniem nie może być pociągany do odpowiedzialności za wyrażane opinie i sposób głosowania w Zgromadzeniu Narodowym. Jeżeli trwa sesja Zgromadzenia, żaden z deputowanych nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Zgromadzenia, z wyjątkiem przypadków aresztowania za udział w przestępstwie kryminalnym. Aby ubiegać się o wybór do Zgromadzenia Narodowego, kandydat musi mieć ukończone 25 lat. Z jednego okręgu wyborczego wybierany jest tylko jeden kandydat, ten, który zdobył najwięcej głosów w wyborach, przy czym nie jest wymagana większość głosów.
Zgodnie z Konstytucją na Zgromadzeniu Narodowym spoczywa wiele funkcji, spośród których najważniejszą jest stanowienie prawa. Do innych ważnych funkcji należą: debata nad rocznym budżetem i jego zatwierdzenie, sprawowanie kontroli nad administracją, zatwierdzanie ratyfikowanych przez państwo traktatów międzynarodowych, zatwierdzanie wypowiedzenia wojny i zgoda na wysyłanie sił zbrojnych za granicę oraz czuwanie nad zgodnością z Konstytucją poczynań władzy wykonawczej.

IV. Władza sądownicza

W Korei władza sądownicza leży w gestii sądów, które zgodnie z Konstytucją są niezawisłe. System sądowniczy działa na trzech szczeblach: Sąd Najwyższy, sądy apelacyjne (sądy drugiej instancji) oraz sądy rejonowe (sądy okręgowe i grodzkie). Poza tym trzystopniowym systemem w ramach władzy sądowniczej działają także: sąd rodzinny, sąd administracyjny oraz sąd patentowy. Sądy ogłaszają orzeczenia w sprawach cywilnych, karnych, administracyjnych, wyborczych i innych.

1. Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy, mieszczący się w Seulu, jest najwyższym organem sądowniczym narodu. Składa się z sędziego - prezesa Sądu Najwyższego oraz z 13 sędziów. Sprawy rozpatrywane są albo przez ławę sędziowską w pełnym składzie, albo w składzie ograniczonym, zwykle do czterech sędziów.
Sąd Najwyższy rozpatruje odwołania od wyroków lub orzeczeń wydanych przez sądy drugiej instancji lub przez sekcje apelacyjne sądów rejonowych. W wyłącznej jurysdykcji Sądu Najwyższego leży również orzekanie o ważności wyborów prezydenckich i powszechnych. Jest on także uprawniony do ostatecznego orzekania o legalności uchwał, przepisów i zarządzeń administracyjnych.
Sąd Najwyższy może wydawać przepisy wewnętrzne dotyczące zarządzania sądami i procedur procesowych.
Obowiązuje określony tryb odwoławczy do Sądu Najwyższego. W sprawach cywilnych rozpatrywane są tylko te sprawy, w których pojawiają się wątpliwości o charakterze konstytucyjnym i prawnym związane z działalnością sądów niższych instancji. W sprawach karnych rozstrzygane są tylko te sprawy, w których odwołujący skarżą się na naruszenie Konstytucji lub prawa w postępowaniu sądowym niższej instancji albo w których wnioskuje się o zmianę lub uchylenie orzeczenia sądu niższej instancji. Można się do niego odwołać również w przypadku prawdopodobieństwa występowania znaczącego błędu w dochodzeniu wyjaśniającym czy też rażącej nieadekwatności wyroku.

2. Sądy apelacyjne

Sąd apelacyjny składa się z sędziego - prezesa oraz zwykle z trzech sędziów towarzyszących. Sąd apelacyjny rozpatruje odwołania od orzeczeń sądów rejonowych lub rodzinnych w sprawach cywilnych i karnych, w sprawach administracyjnych lub innych sprawach określonych prawem. Jest pięć sądów apelacyjnych mieszczących się w Seulu, w Daegu, w Busanie, w Gwangju i w Daejonie. Uprawnione są one do przeprowadzania własnych procesów i wydawania werdyktów podtrzymujących lub unieważniających orzeczenia sądów niższej instancji. Jedynie sądy apelacyjne mogą wydawać orzeczenia w pozwach administracyjnych wnoszonych przez indywidualnych obywateli lub organizacje przeciwko decyzjom, nakazom czy zarządzeniom rządowym.

3. Sądy rejonowe

Sądy rejonowe są podstawowymi organami władzy sądowniczej, w jurysdykcji których leży większość rozpatrywanych w sądach spraw. Mieszczą się one w Seulu i w 12 innych miastach, które w większości są stolicami prowincji. Sprawy zwykle prowadzi jeden sędzia, lecz w niektórych poważniejszych przypadkach, takich jak sprawy cywilne, których przedmiotem sprawy jest kwota przekraczająca 50 milionów wonów (około 40.000 USD), albo sprawy karne zagrożone wyrokiem większym niż jeden rok pozbawienia wolności, skład sędziowski rozszerzany jest do trzech sędziów. W lipcu 2004 roku w Republice Korei działały 43 sądy okręgowe i 103 sądy grodzkie. Podstawowym zadaniem tych sądów jest wypełnianie funkcji sadów rejonowych. Sądy grodzkie, które zostały powołane aby ułatwić dostęp obywatelom do organów wymiaru sprawiedliwości, zastąpiły istniejące wcześniej sądy obwodowe. Sędziowie grodzcy rozpatrują sprawy, w których przedmiotem pozwu są sprawy cywilne mniejszej wagi, sprawy o drobne wykroczenia przeciw prawu i sprawy rozwodowe, w których stwierdza się obopólną zgodę małżonków.

4. Sąd rodzinny

Sąd rodzinny uprawniony jest do orzekania w sprawach małżeńskich, w sprawach nieletnich oraz innych sprawach związanych z życiem rodzinnym. Posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych, co gwarantuje ochronę prywatności stron stających przed sądem. W chwili obecnej jest tylko jeden sąd rodzinny, mieszczący się w Seulu. Poza Seulem tego typu sprawy rozpatrują sądy rejonowe.

5. Sąd administracyjny

Sąd administracyjny, powołany do życia 1 marca 1998 roku z siedzibą w Seulu, rozpatruje wyłącznie sprawy administracyjne. Poza Seulem funkcje sądu administracyjnego pełnią na terenie swojej jurysdykcji sądy rejonowe.

6. Sąd patentowy

Sąd patentowy, w którym pierwsza sprawa została rozpatrzona w marcu 1998 roku w Daejeonie, jest pośrednim ogniwem odwoławczym, uprawnionym do rozsądzania zasadności postanowień wydanych przez Urząd Patentowy. Większość spraw dotyczących patentów ciągle jednak rozpatrywana jest w sądach rejonowych. Ostateczną instancją odwoławczą w tego typu sprawach jest Sąd Najwyższy.

7. Mianowanie sędziów

Prezesa Sądu Najwyższego mianuje za zgodą Zgromadzenia Narodowego prezydent. Także prezydent, na wniosek prezesa Sądu Najwyższego, mianuje pozostałych sędziów tego sądu. Prezes Sądu Najwyższego obiera sędziów sądów niższych instancji. Nie dotyczy to jednak sędziów sądu konstytucyjnego mianowanych przez prezydenta. Konferencja Sędziów Sądu Najwyższego oraz Zgromadzenie Narodowe przedstawia prezydentowi listę kandydatów, spośród których prezydent musi wybrać sędziów tego sądu.
Wszyscy sędziowie muszą zdać egzamin z zakresu zasad sprawowania urzędu sędziowskiego w społeczeństwie oraz ukończyć dwuletnie szkolenie w Instytucie Badań Sądowniczych i Szkolenia.

8. Sąd konstytucyjny

Sąd konstytucyjny powołany do życia we wrześniu 1988 roku ma decydujące słowo w sprawach zgodności z Konstytucją praw stanowionych przez Zgromadzenie Narodowe. Orzeczenia sądu konstytucyjnego podejmowane są większością głosów na wniosek sądów niższej instancji lub partii politycznej, która złożyła formalną skargę.
Sąd konstytucyjny także uprawomocnia zasadność prawną postępowania zmierzającego do rozstrzygnięcia zgodności z Konstytucją poczynań wysokich rangą urzędników państwowych, w tym: prezydenta, premiera oraz sędziów. Sąd konstytucyjny stoi także na straży Konstytucji poprzez ochronę podstawowych praw obywatelskich. Każdy kto uważa, że poczynania władz ustawodawczych w jakikolwiek sposób naruszają jego prawa obywatelskie zagwarantowane w Konstytucji, ma prawo zwrócić się do sądu konstytucyjnego z wnioskiem o orzeczenie w tej sprawie.

V. Wybory

Prezydent Roh Moo-hyun został wybrany 19 grudnia 2002 roku, pokonując niewielką przewagą głosów Lee Hoi-changa, kandydata na urząd prezydencki z ramienia głównej opozycyjnej partii - Wielkiej Partii Narodowej. Roh, w tamtym czasie członek Demokratycznej Partii Millenium, uzyskał 48,9% głosów wobec 46,8% oddanych na jego rywala. 25 lutego 2003 roku Roh zainaugurował 16 kadencję prezydencką.
W wyborach powszechnych do Zgromadzenia Narodowego 17 kadencji, które odbyły się w czerwcu 2004 roku, prorządowa Partia Uri uzyskała 152 miejsca w parlamencie, podczas gdy Wielka Partia Narodowa 121 miejsc. Pozostała część miejsc została rozdzielona pomiędzy Demokratyczną Partią Pracy (10 miejsc), Demokratyczną Partią Millenium (9 miejsc), Zjednoczonych Liberalnych Demokratów (4 miejsca) oraz trzech niezależnych kandydatów. Następne wybory powszechne odbędą się w 2008 roku. Roh ostatecznie wystąpił z Demokratycznej Partii Millenium, a następnie wstąpił do Partii Uri, powstałej za sprawą grupy polityków wspierających prezydenta, którzy na skutek konfliktów wewnątrzpartyjnych wystąpili z Demokratycznej Partii Millenium.

VI. Samorządy lokalne

Artykuł 117 Konstytucji stanowi: "Samorządy lokalne mają zajmować się sprawami administracyjnymi wpływającymi na pomyślność społeczności lokalnych i zarządzać mieniem. Mogą także podejmować uchwały związane z samorządnością lokalną mieszczące się w granicach obowiązującego prawa i przepisów."
Akt o Samorządności Lokalnej został po raz pierwszy przyjęty w 1949 roku. Rady samorządowe działały do 1961 roku, kiedy to junta wojskowa je rozwiązała. Gwałtowny rozwój regionalny w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wzmógł żądania większej niezależności dla samorządów lokalnych. W 1988 roku rząd zainicjował rewizję Aktu o Samorządności Lokalnej. Zgodnie z nowym prawem Seul ogłoszono stolicą, powołano także 6 miast wydzielonych, 9 prowincji administrowanych lokalnie, a także dzielnice w Seulu, miasta i hrabstwa jako jednostki administracji lokalnej. Wprowadzone zmiany w prawie miały na celu ułatwienie przejęcia od systemu rządów centralnych do zarządzania samorządowego.
Przewodniczący samorządów lokalnych wybierani są na czteroletnią kadencję. Urząd można sprawować maksymalnie przez trzy kolejne kadencje pod warunkiem wygrania wyborów. Wyjaśnić należy, że kadencja zwycięzców pierwszych wyborów w 1995 roku trwała trzy lata. Czteroletnią kadencję wprowadzono począwszy od wyborów w 1998 roku.

VII. Polityka zagraniczna

Największym priorytetem w polityce zagranicznej Korei Południowej jest zmniejszenie napięcia na Półwyspie Koreańskim i tym samym położenie podwalin pod pokojowe współistnienie. By osiągnąć ten cel, rząd poszukuje pokojowego rozwiązania północnokoreańskiej kwestii nuklearnej poprzez ścisłą współpracę Korei Południowej ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią. Wzmacniane są również więzi współpracy z Chinami i Rosją przy równoczesnym niezaprzestawaniu w wysiłkach zmierzających do przekonania Korei Północnej, aby stosowała się do zobowiązań nierozprzestrzeniana swojego potencjału nuklearnego. Odbywa się to na drodze dialogu koreańsko-koreańskiego. Ponadto, podejmowane są wysiłki zmierzające do zintensyfikowania współpracy z innymi krajami zrzeszonymi w ASEAN i w UE, a także w organizacjach międzynarodowych takich jak ONZ.
Podczas szczytu w Waszyngtonie 14 maja 2003 roku przywódcy Korei Południowej i Stanów Zjednoczonych ponownie potwierdzili sojusz między dwoma narodami i zgodzili się co do tego, że wszystkie problemy związane z Półwyspem Koreańskim powinny być rozwiązywane na drodze dialogu. Dlatego też Korea w porozumieniu ze Stanami Zjednoczonymi, skoncentrowawszy swoje dyplomatyczne wysiłki na uzyskaniu międzynarodowego poparcia dla głównych założeń uzgodnionych na tym szczycie, stara się je wprowadzić w życie w sposób praktyczny.
Korea będzie także kładła duży nacisk na rozwój współpracy ekonomicznej tak, aby zwiększyć swoją międzynarodową konkurencyjność i wejść do czołowej grupy krajów rozwiniętych. Jednym z przykładów realizacji tych zamierzeń jest przedstawiony przez rząd prezydenta Roh Moo-hyuna plan uczynienia z Korei gospodarczego centrum Azji północno-wschodniej poprzez: 1. zintensyfikowanie koreańsko-koreańskiej współpracy i wymiany gospodarczej; 2. ustanowienie systemu współpracy ekonomicznej w regionie pónocno-wschodniej Azji; 3. stworzenie infrastruktury na miarę dynamicznego międzynarodowego centrum współpracy i wymiany gospodarczej. Plan stworzenia z Korei centrum współpracy i wymiany gospodarczej wymaga zintegrowania na nowo dwóch koreańskich sieci kolejowych i drogowych. Prace w tym zakresie już trwają. Zmierzają one do stworzenia na Półwyspie Koreańskim jednolitego systemu transportu lądowego, który łączyłby się z koleją transsyberyjską i koleją transchińską.
Rząd koreański aktywnie uczestniczy w zmianach zasad światowej wymiany gospodarczo-handlowej. Na przykład Korea brała udział w negocjacjach Agendy Rozwoju (Doha Development Agenda). Jeżeli chodzi o rolnictwo, mimo swojego statusu kraju rozwijającego się, Korea starać się będzie obniżać cła importowe oraz dopłaty do produkcji rolnej. W lutym 2003 roku rząd podpisał umowę o swobodnej wymianie towarowej z Chile.
Równocześnie rząd podwoi swoje wysiłki zmierzające do promowania eksportu i przyciągania zagranicznych inwestorów. Będzie także zacieśniał wymianę gospodarczą z głównymi partnerami takimi jak: Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny i Unia Europejska.
Do innych priorytetów polityki zagranicznej należą: ochrona demokracji, ochrona praw człowieka, promowanie międzynarodowej współpracy i wymiany kulturalnej, zintensyfikowanie aktywności dyplomatycznej i dbałość o prawa należne Koreańczykom mieszkającym za granicą.
Korea we współpracy z organizacjami międzynarodowymi będzie nadal przyczyniała się do rozwiązywania różnych problemów ogólnoświatowych. Jest ona aktywnie zaangażowana w międzynarodowe wysiłki zmierzające do upowszechniania wartości demokratycznych oraz ochrony i promowania praw człowieka.Czynnie działa także w dziedzinie równouprawnienia kobiet, ochrony praw dziecka, walki z handlem ludźmi i z handlem narkotykami.

Korea będzie aktywnie uczestniczyć w regionalnych forach współpracy międzynarodowej, takich jak: Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku [APEC (Asia Pacific Economic Cooperation Forum)], ASEAN+3 (Korea, Japonia, Chiny) oraz Spotkania Azja - Europa [ASEM (Asia Europe Meeting)]. W 2005 roku Korea będzie gościć 13 konferencję przywódców krajów APEC.
Korea będzie promować wymianę kulturalną z innymi krajami, sprzyjającą przyjaźni i zrozumieniu między narodami. Poprzez swoje placówki dyplomatyczne i inne agendy będzie ona popularyzowała sztukę i kulturę koreańską za granicą.
Korea będzie także dążyć do dalszego rozwoju organizacji Hansang, zrzeszającej koreańskich przedsiębiorców mieszkających poza granicami kraju, której zadaniem jest między innymi promowanie regionalnej wymiany gospodarczej i wspieranie wysiłków zmierzających do uczynienia Korei centrum gospodarczym Azji północno-wschodniej.